Tradycyjna kuchnia i przepisy kurpiowskie

Tradycyjna kuchnia kurpiowska

Jeśli już wiesz, co to są Kurpie, zobaczmy, co jedli mieszkańcy Puszczy Białej i Zielonej

Dawni Kurpie zwykli zajmować się zbieractwem i łowiectwem, dlatego jedli proste, skromne, ale ciężkostrawne potrawy. Do tego na naszych mało żyznych, piaszczystych glebach uprawiali żyto ozime i jare, grykę, owies, jęczmień, grykę, groch i ziemniaki

Żywili się właśnie ziemniakami, burakami, kapustą, kaszą i dziczyzną z dużą ilością tłuszczu z cebulką lub skwarkami. Nasz region jest znany także z przepysznych, kurpiowskich miodów. Do tego Kurpie uwielbiali dary lasu: grzyby, gruszki leśne, dzikie jabłka i borówki. To wszystko popijali barszczami, sokiem brzozowym oraz piwem, wódką i nalewkami z jagód jałowca. Wyrazistość potraw podkreślały chrzan i ćwikła. Czarny chleb smarowano tłuszczem z gęsi i kaczek. Kurpie chętnie palili tytoń i zażywali tabaki.

Najpopularniejsze kurpiowskie potrawy

  • Fafernuchy (drożdżowe ciasteczka w kształcie rombów z mąki żytniej lub gryczanej, miodu, buraków cukrowych lub marchwi i tartego pasternaku, podawane z okazji Nowego Roku)
  • Pampuchy (smażone kluski drożdżowe)
  • Przygotiwka (kasza gryczana z mlekiem, ziemniakami i burakami)
  • Rejbaki lub rejboki (kluski z tartych, wyciśniętych, surowych ziemniaków i kaszy manny, zmieszanych z ugotowanymi ziemniakami, mąką gryczaną i solą, podawane ze słoniną)
  • Pieczona kaczka z jabłkami
  • Kotlety z kaszy gryczanej (z dodatkiem grzybów, cebuli i tymianku)
  • Zupa kurpiowska (zrobiona z kapusty i marchwi, zakwaszona sokiem z kiszonej kapusty)
  • Bliny (mączne placki ze zsiadłym mlekiem)
  • Krupnik kurpiowski (napój alkoholowy na bazie spirytusu z miodem, goździkami, cynamonem i gałką muszkatołową)
  • Psiwo kozicowe (niskoalkoholowe piwo z jagód jałowca z dodatkiem miodu)
  • Prażucha (mąka gryczana, wsypywana do osolonej, wrzącej wody, podawana z tłuszczem i skwarkami)
  • Kartoflak (tarte, pieczone ziemniaki z dodatkiem mięsa, jajek, cebuli i słoniny)
  • Chleb z ziemniakami (pieczony z ciasta drożdżowego, zmieszanego z wcześniej ugotowanymi, tłuczonymi ziemniakami - do dziś tę tradycyjną recepturę stosują w naszym regionie Piekarnia Kurpiowska Serafin oraz Piekarnia w Łysych)
  • Pieczywo obrzędowe (tzw. byśki i nowe latki, pieczone z mąki żytniej w okresie Świąt Bożego Narodzenia; z ciasta lepiono figurki zwierząt leśnych lub domowych i pastuszka w otoczeniu dwunastu gąsek, które symbolizowały nadchodzące 12 miesięcy)

Spróbuj Kurpi w Twoim domu, czyli kurpiowskie przepisy

Przepis na piwo kozicowe

Przygotuj: 1 l miodu, 0,5 kg suszonych jagód jałowca, 30 dag drożdży, chmiel, 1,5 szklanki cukru, 10 l wody
Jak to zrobić? Ugotuj i ostudź wodę. Rozbij w moździerzu jagody jałowca, zalej wodą, dodaj chmiel gotuj przez około 2 godziny na wolnym ogniu. Odcedź powstałą zawiesinę, a następnie dodaj wystudzoną i osłodzoną cukrem wodę. Na koniec dolej miód i wsyp drożdże. Powstały napój rozlej i szczelnie zamknij w butelkach. Odstaw je na 24 godziny w ciepłym miejscu.

Przepis na rejbak

Przygotuj: 3 kg ziemniaków, 10 dag mąki gryczanej, łyżka mąki ziemniaczanej, 0,5 kg gotowanej wieprzowiny, 30 dag kiełbasy, 1 duża cebula, 3 jaja, 0,5 kg wędzonki, bułka tarta, smalec, sól, pieprz
Jak to zrobić? Zetrzyj ziemniaki, dodaj mąkę, jajka i pokrojone w kostkę, ugotowane mięso. Podsmaż na patelni drobno pokrojoną słoninę z cebulą i kiełbasą i dodaj do ziemniaków. Wszystko dokładnie wymieszaj i dopraw do smaku. Przelej to do naczynia żaroodpornego, wcześniej wysmarowanego smalcem i posypanego bułką tartą. Pieczemy w rozgrzanym piekarniku ok. 40 minut. 

Przepis na fafernuchy

Przygotuj: 0,5 kg marchwi, 250-300 g cukru, 50 g drożdży, 5 łyżek mleka, 1 kg mąki żytniej lub gryczanej, 4 jajka, cukier waniliowy, kostka masła
Jak to zrobić? Zetrzyj drobno marchew, zasyp cukrem i odstaw na godzinę. W drugiej misce rozetrzyj drożdże z cukrem i zalej letnim mlekiem. Odstaw je, aby podwoiły swoją objętość. Do kolejnej, największej miski wsyp mąkę i dodaj wszystkie przygotowane wcześniej składniki. Wygnieć gładkie ciasto i pozostaw do wyrośnięcia. Następnie rozwałkuj je na grubość 1 cm i pokrój na paski o szerokości 3 cm. Paski przekrawaj po skosie, aby uzyskać małe romby. Połóż je na blasze i piecz ok. 15 minut w temperaturze 180 stopni. Przed podaniem posyp je cukrem pudrem.

Przepis na zupę po kurpiowsku

Przygotuj: 1 główka kapusty, 1 marchew, 1 cebula, 2 łyżki oleju, łyżka mąki, 4 łyżki przecieru pomidorowego, sól
Jak to zrobić? Zetrzyj i podsmaż marchew i cebulę. Główkę świeżej kapusty poszatkuj i posól. Wymieszaj wszystko, zalej wodą i ugotuj. Zrób zasmażkę z mąki, tłuszczu i przecieru pomidorowego. Dodaj ją do zupy i zagotuj. Przypraw do smaku. 

Przepis na kurpiowskie kotlety z kaszy z grzybami

Przygotuj: 20 g suszonych grzybów, szklanka kaszy gryczanej, 1 cebula, łyżka masła, 2 jajka, bułka tarta, olej, sól, pieprz
Jak to zrobić? Grzyby namocz na noc, odsącz rano i drobno pokrój. Przelej kaszę zimną wodą, odsącz i zalej 2 szklankami wrzącej wody. Dodaj grzyby, zagotuj wszystko i ostudź. Pokrój drobno cebulę i zeszklij na maśle. Do kaszy dodaj cebulę i jajka, do tego dopraw solą i pieprzem. Ulep 8 kotletów, obtocz w bułce tartej i usmaż na rozgrzanym oleju.

Przepis na chleb z ziemniakami po kurpiowsku

Przygotuj: rozczyn drożdżowy (10 dag drożdzy, łyżeczka cukru, pół szklanki ciepłej wody), ciasto (5 ziemniaków, 2 łyżki soli, 1 kg mąki żytniej 720, masło)
Jak to zrobić? Zrób rozczyn: rozetrzyj drożdże z cukrem i zalej ciepłą wodą. Zrób ciasto: ugotuj i ugnieć ziemniaki. Wodę z ziemniaków ostudź, wymieszaj z rozczynem, rozgniecionymi ziemniakami, pół kilo mąki, przykryj je i odstaw na 3-4 godziny do wyrośnięcia. Potem dodaj resztę mąki i przez 20 minut dokładniej wyrabiaj ciasto, aby było gładkie i jednolite. Ponownie przykryj i odstaw ciasto na 1,5 godziny. Dwie formy posmaruj grubo masłem, napełnij ciastem i odstaw na chwilę do wyrośnięcia, a w tym czasie rozgrzej piekarnik do 200 stopni bez termoobiegu. Piecz godzinę. Life-hack: do piekarnika wstaw małą miseczkę żaroodporną z wodą, dzięki czemu chleb nie wyschnie.